Hastalar üzerinde yapılan çalışmalarda, vücut –sahiplik duygusunun bozuklukları ile sağ hemisferik beyin hasarı arasında ilişkiler bulunmuştur. Sağ hemisferin vücut-sahiplik duygusundaki baskın rolünü sağlıklı insanlarda test etmenin bir yolu “rubber hand illusion (plastik el illüzyonu)”. Bu illüzyonda katılımcının gerçek eli onun görmesini engelleyecek bir paravanın arkasında uyarılıyor (okşamak gibi). Aynı zamanda katılımcının gördüğü alana sol elinin görüntüsünü veren bir protez el konularak uyarım işlemi eş zamanlı olarak protez ele de uygulanıyor. Bir müddet sonra katılımcı protez el üzerine yapılan manipülasyonları kendi elinde hissettiğini söylüyor.
Vücut-sahiplik duygusu üzerinde sağ hemisferik baskınlığı araştırmak için Ruhr Üniversitesi’ nde şöyle bir yöntem uygulandı:
43 nörolojik yönden sağlıklı gönüllü çalışma için alınıp sağ elini baskın olarak kullananlar ve solaklar olarak iki gruba ayrıldı.
Çalışmada her gönüllü biri illüzyon, diğeri kontrol sağ ve sol eller olmak üzere dört farklı plastik el illüzyonuna tabi tutuldu.
Gönüllülerin oturdukları masaya bir tarafı görmelerini engelleyen düzenekler yerleştirildi. Ten rengi, şekil ve boyut itibariyle realistik birer protez el gönüllünün görüş alanının dışında bırakılan eli yerine yerleştirildi.
3 dakika boyunca gizlenen el ve protez el bir fırça yardımı ile eşzamanlı olarak uyarıldı. 3 dakikanın sonunda o ana kadar katılımcının görmediği bir enjektör çıkarılarak hızlıca plastik ele yaklaştırıldı.
Ardından Botvinick ve Cohen (1998)’ in anketinden adapte edilmiş dokuz soru gönüllülere yöneltildi. Sorular şunlardı:
1. Fırçayı kendi elimin, plastik elde dokunduğunu gördüğüm yerlerinde hissettim.
2. Hissettiğim sanki plastik ele temas eden fırçanın yarattığı bir dokunuştu.
3. Plastik eli sanki kendi elimmiş gibi hissettim.
4. Kendi elimi sanki kauçuk ele doğru sürükleniyor gibi hissettim.
5. Sanki birden çok sağ/sol elim varmış gibi hissettim.
6. Dokunma hissinin sanki kendi elim ile protez el arasındaki bir yerlerden geldiğini hissettim.
7. Kendi elimin sanki plastikleştiğini hissettim.
8. Plastik elin, kendi elime doğru görsel olarak sürüklendiğini hissettim.
9. Protez el şekil, renk tonu ve doku itibariyle sanki kendi elimi andırmaya başladı.
Katılımcılardan cümleleri “kuvvetle katılmıyorum” (-3) ile “kuvvetle katılıyorum” (+3) arasında değerlendirmeleri istendi.
Değerlendirmeler sonrasında her iki ele de aynı uygulamalar yapılmasına rağmen gerek sağ el baskın, gerekse sol el baskın katılımcıların sol elleri söz konusu olduğunda illüzyonu daha güçlü yaşadıkları görüldü. Bu bulgu önceki çalışmalarda olduğu gibi, tüm sağlıklı bireylerde, sağ serebral hemisferin vücut sahiplik duygusu üzerinde baskın rolü olduğunu ortaya koydu.
Vücut Sahipliği (Body Ownership)
Vücut sahipliği, vücudunuzun size ait olduğunu hissetme durumunu karşılayan bir terim. Bu noktada tüm duysal sinyallerin kendi vücudunuzda hissedildiği algıdan bahsedilmekte. “Body ownership” kavramı aslında din, felsefe ve psikolojinin temel sorularından birini oluşturuyor. Nörobilimsel olarak bakıldığında vücudumuza sahip olduğumuzu sağ hemisferimizin baskın rolü sayesinde hissediyoruz. Oxford Üniversitesi bilim adamları vücut sahiplik duygusunun yansımasını gözlemlemek için “rubber hand” illüzyonu yöntemini geliştirdiler. Sağlıklı bireylerde bu illüzyonu yaşamak yüksek oranda mümkünken felç, şizofreni, otizm ya da yemek bozuklukları gibi durumlarda vücut sahiplik duygusunda değişmeler olduğu biliniyor.
Kaynaklar:
1. Ocklenburg, S., Rüther, N., Peterburs, J., Pinnow, M., Güntürkün, O., ‘Laterality in the rubber hand illusion’, Laterality: Asymmetries of Body, Brain and Cognition, 2011, 16: 2, 174-187.
2. Sleight Of Hand And Sense Of Self: Illusion Isn’t Always Just In The Mind, ScienceDaily (Sep. 2, 2008).
